De overheid zet voor het waarborgen van houdbare zorg in op technologie en digitalisering. Zorgorganisaties willen innoveren en ook op het gebied van de financiering van e-health is steeds meer mogelijk. Er worden pilots gedraaid en demo’s gegeven, maar ondanks de vele succesverhalen blijkt het toch lastig om nieuwe oplossingen daadwerkelijk te implementeren. Waarom is het zo moeilijk in de zorg om het bruggetje te slaan van het bedenken en testen van een innovatie naar het implementeren van een nieuwe werkwijze? Om hierachter te komen, spraken wij met Stephan Hulsbergen van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) en Patricia de Koning en Jan Willem Alst van Fundis, een netwerk van zorgorganisaties.
Tijdens het ICT & Health congres van 31 januari 2023 stelde Joep de Groot van CZ dat de Nederlandse zorg wereldkampioen pilots draaien is, maar dat het aan opschalen vaak nog ontbreekt. Technologie en digitalisering in de zorg worden al jaren gezien als dé oplossing voor het waarborgen van de langdurige zorg in de toekomst. Zorgorganisaties laten zien dat zij ook echt wel willen vernieuwen. Zowel de noodzaak om te innoveren als de intrinsieke motivatie om innovaties te omarmen en te implementeren is er. Toch wil het niet altijd lukken om van pilot tot implementatie over te gaan. Volgens het Healthtech rapport van Techleap, een non profit organisatie gericht op het verbeteren van het Nederlandse start-up landschap, telt Nederland relatief veel e-health start-ups. Daar staat tegenover dat maar 29% van de start-ups doorgroeien tot scale-up.
Stephan Hulsbergen, Venture Developer Medische Technologie bij de BOM, ziet dit vaak terug tijdens zijn dagelijkse werkzaamheden. Hij vertelt dat zorgorganisaties op dit moment nog vaak de technologie proberen in te passen in de huidige manier van werken, terwijl juist de manier van werken in de zorg eigenlijk op systeemniveau anders moet. “Dat betekent dat je nieuwe protocollen moet maken en de technologie daar een hele prominente plek in geeft. Zorginstellingen moeten dus niet kijken naar de structuren die er nu zijn en hoe we die met technologie kunnen aanvullen, maar naar de zorgvraag die er is en wat voor technologie daar aan kan bijdragen. Op die manier kunnen zorgmedewerkers worden vrijgespeeld om de zorg te leveren die niet door technologie kan worden opgepakt,” legt Stephan uit.
Luisteren naar de zorg
Ook E-health start- en scale-ups zouden moeten innoveren vanuit de zorgvraag die er is. Er moet geluisterd worden naar de problemen waar zorgmedewerkers tegenaan lopen en niet geïnnoveerd worden vanuit de mogelijkheden die er op het gebied van techniek bestaan. “Overal maar innovaties en gadgets naar binnen gooien en zeggen ‘dit is hoe het moet,’ dat leidt onder zorgprofessionals alleen maar tot weerstand,” zegt Patricia van Fundis hierover. “Bij Fundis hebben we geprobeerd om dat anders te benaderen.”
Fundis is een netwerk van zorgorganisaties dat zich inzet voor het delen van kennis om innovatie op het gebied van ouderenzorg en welzijn te stimuleren en versnellen. Patricia legt uit hoe die kennisdeling er in de praktijk uit kan zien. “We organiseren bijvoorbeeld voor onze Fundis Innovatiegroep FunDesign sessies. Tijdens die sessies proberen we in gesprek met zorgmedewerkers de knelpunten uit de praktijk omhoog te halen en vervolgens samen tot oplossingen te komen. We merken dat we hier goed toe in staat blijken en vrij snel tot een passende pilot kunnen komen, maar dat het proces vertraagt tijdens de implementatie en borging na de pilotperiode. Dit komt vaak doordat het rondkrijgen van de business case lastig is,” legt Patricia uit.
Wat levert de innovatie op?
In een business case worden de kosten en baten van een innovatie tegen elkaar afgewogen en worden de risico’s op een rijtje gezet. Het opstellen van een business case heeft dus veel te maken met het kwantificeren van de opbrengsten van een innovatie. Het is binnen de zorgsector alleen erg lastig om de meerwaarde van een innovatie in cijfers op papier te krijgen. Daarnaast liggen de opbrengsten van een zorginnovatie vaak op een andere plek in de keten dan daar waar de innovatie geïmplementeerd en dus ook bekostigd wordt.
Jan Willem van Fundis geeft de Wolk Heupairbag® als voorbeeld. Deze innovatie kan heupfracturen voorkomen bij ouderen met een hoog valrisico. Wanneer intramurale zorgorganisaties deze heupairbag aanschaffen voor cliënten is dat voor het welzijn van de cliënten een plus, maar de zorginstelling zelf schiet hier als organisatie in hun kostenplaatje niet zoveel mee op. Op de ureninzet op locatie na, zie je de besparing die ontstaat door een afname van valincidenten en dus een afname van heupoperaties namelijk niet zo makkelijk binnen deze zorginstelling terug. Waar je de besparing wel terug kan zien zijn bijvoorbeeld de ziekenhuizen en revalidatiecentra.
“Ik denk dat er in de zorgketen vaak naar elkaar gewezen wordt. Dus de zorgverzekeraar kijkt naar de uitvoerende partij en vice versa,” zegt Jan Willem hierover. Hij voegt toe dat hier wel verandering in zit. “Zorgverzekeraars zijn tegenwoordig echt wel bereid om mee te denken bij initiatieven. Je ziet ook dat ze steeds meer op zoek zijn naar de maatschappelijke business case.” Dit houdt in dat je de opbrengsten van een innovatie niet alleen in geld uitdrukt, maar bijvoorbeeld ook in een afname in werkdruk of een toename in kwaliteit van leven. “Als je dat soort maten leidend maakt, ga je denk ik meer innovaties omarmen en mogelijk maken,” zegt Jan Willem.
Capaciteit om te innoveren
Tot slot moet er ook voldoende capaciteit beschikbaar zijn om met innovatieve projecten aan de slag te gaan. Het kost veel moeite en tijd om een heel andere werkwijze te implementeren en tijd is nou eenmaal schaars in de zorg. “We zijn binnen de zorg natuurlijk al jaren aangemoedigd om het met zo min mogelijk mensen te doen, dus we hebben niet een paar adviseurs rondlopen die we er af en toe uit kunnen plukken zovan: ‘leid jij dit project even?’,” licht Patricia toe. Ook hier onderstreept Patricia weer het belang van samenwerken en kennisuitwisseling in de zorg. “Bij Fundis geloven we echt niet dat we alle problemen in de zorg zelf kunnen oplossen, maar door samen te werken kunnen we de problemen die op ons af komen in ieder geval beter het hoofd bieden.”
Wij willen Stephan Hulsbergen van de BOM en Patricia de Koning en Jan Willem Alst van Fundis bedanken voor de interessante gesprekken. Wil jij meer weten over innoveren in de zorg? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief of volg ons op social media om op de hoogte te blijven van nieuwe artikelen.
