Verpleeghuizen zijn ruim twee maanden op slot geweest en het bezoek aan ouderen is in het algemeen beperkt. Kleinkinderen kunnen niet meer op bezoek bij opa en oma en een knuffel of kus van opa en oma zit er momenteel niet in. De impact hiervan is groot: veel ouderen voelen zich namelijk eenzaam.
Eenzaamheid is een groot probleem
Als zorgmedewerker krijg je dus ongetwijfeld met eenzame cliënten te maken. Uit onderzoek van Volksgezondheidenzorg.info blijkt dat ongeveer 50% van de ouderen zich wel eens eenzaam voelt. Daarnaast missen veel ouderen het hebben van een hechte sociale band met bijvoorbeeld vrienden of een partner, wat ook wel emotionele eenzaamheid wordt genoemd. Dit gevoel wordt sterker op hogere leeftijd. De emotionele eenzaamheid stijgt van 26% op 65-jarige leeftijd naar 53% bij 85-plussers. Maar wat kun je doen wanneer je vermoedt dat een cliënt zich eenzaam voelt?
Stappen tegen eenzaamheid
Wanneer je met je cliënten in gesprek wil gaan over eenzaamheid, is het belangrijk dit goed te plannen. Zowel voor de cliënt als voor jou als zorgmedewerker kan dit een lastig onderwerp zijn. In een artikel van zorg en welzijn wordt er gesproken met Maryse den Hollander. Zij is adviseur bij een actieprogramma “Een tegen eenzaamheid” en stelde stappen op die je kunt gebruiken om het gesprek aan te gaan. Eva Penders (20), is student verpleegkunde. We vroegen haar hoe zij omgaat met lastige vraagstukken zoals deze. Eva heeft namelijk afgelopen jaar een module gehad over luistertechnieken en vragen die je toe kunt passen bij eenzaamheid onder ouderen.
Wees open
Ten eerste is het belangrijk dat je met een open mindset het gesprek in gaat. Wees je eerst bewust van je eigen houding. Hoe sta jij tegenover eenzaamheid en heb je al een oordeel over dit probleem? Belangrijk is dat je je hier bewust van bent, zodat je op een open manier het gesprek in kan gaan. Geef in het gesprek de cliënt de ruimte zijn of haar verhaal te doen zonder te oordelen. Handel daarnaast in het belang van de cliënt. De cliënt is uiteindelijk degene die aangeeft hoe zijn of haar gevoelens van eenzaamheid kunnen worden aangepakt.
Eva zegt hierover het volgende: “Wanneer je een open houding aanneemt zal een cliënt eerder zijn of haar verhaal vertellen. Cliënten vertellen mij bijvoorbeeld wel eens verhalen over wat ze bijvoorbeeld vroeger meegemaakt hebben. Neem daarnaast de situatie in je op, hierover kun je namelijk vragen stellen. Als je foto’s ziet staan, kun je bijvoorbeeld vragen naar die foto’s. Ook kun je vragen stellen over eventuele kleinkinderen. Vaak laten cliënten dan foto’s zien van hun kleinkinderen wat het gesprek op gang brengt.”
Luistertechnieken
Het gebruik van luistertechnieken kan je verder helpen in het gesprek met de cliënt. Doorvragen is volgens Eva ook belangrijk in het gesprek. Als zij bijvoorbeeld een piano ziet staan in een huis, stelt zij vragen als: “Kunt u zelf nog piano spelen spelen?” en “Van wat voor muziek houdt u eigenlijk?” Op deze manier praat je over wat luchtigs. Hierna kun je altijd nog meer serieuze vragen stellen als jullie je beiden comfortabel genoeg voelen. Ook kan het helpen om juist stiltes te laten vallen. “Dit kan er voor zorgen dat de cliënt uit zichzelf gaat praten”. “Misschien vertellen zij meer over wat zij voelen.”
Wat is jouw rol?
Soms heb je als zorgmedewerker geen ruimte voor dit gesprek, omdat het een lang proces kan zijn. Je kunt tijdens het verzorgen altijd proberen een praatje te maken, maar soms is dit niet genoeg. Het is dan belangrijk dat dit signaal door wordt gegeven aan een teamleider, collega of contactpersoon zodat het probleem wordt opgepakt.
Hoe herken je eenzaamheid?
Door de coronacrisis is eenzaamheid onder ouderen zichtbaarder geworden, maar dit is er altijd al geweest. Ook na de coronacrisis is het belangrijk om op aanwijzingen van eenzaamheid te letten omdat het ouderen erg kwetsbaar maakt. Een tegen eenzaamheid heeft een signalenkaart gemaakt die je kunt gebruiken om te constateren of een cliënt eenzaam is. Zo zijn er verschillende lichamelijke signalen, zoals vermoeidheid, een gebrek aan eetlust of verslechterde zelfzorg. Maar er zijn ook psychische of sociale signalen, zoals het hebben van gevoelens van verlatenheid, weinig sociale steun of verdriet.
Structurele oplossing
Als je het gesprek met de cliënt aangaat, is het belangrijk te achterhalen waardoor de cliënt zich eenzaam voelt. Pak het probleem aan bij de bron. Snelle adviezen of oplossingen zijn dan vaak niet genoeg.
Geïnteresseerd in meer van zulke artikelen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
