“We nemen in de zorg te weinig tijd om te vernieuwen,” zegt Stephan Hulst, Venture Developer Medische Technologie bij de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM). Maar wanneer je als zorgorganisatie wil innoveren, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. De zorg wordt gereguleerd middels wetten, financieringsstructuren, zorgprotocollen en richtlijnen. Tot op een bepaalde hoogte moet dat ook wel, want op die manier worden misverstanden voorkomen en voldoet de zorg aan bepaalde standaarden als het gaat om diagnostiek, behandeling, verzorging en verpleging. Je kunt je alleen wel afvragen wanneer bestaande routines innovatie in de weg staan. Wij spraken met Stephan over vernieuwing in de zorg.
“Er zijn heel veel trends die ervoor zorgen dat innovatie noodzakelijk is,” zegt Stephan aan het begin van ons gesprek. Stephan helpt bedrijven met het ontwikkelen van nieuwe medische technologieën zodat de technologie zo goed mogelijk afgestemd is op de behoeften vanuit de praktijk. “Er zijn alleen heel veel redenen waarom innoveren moeilijk is,” vertelt Stephan verder. Hij legt uit dat zorgverleners terecht getraind zijn om zorg te leveren volgens bewezen standaarden. Technische innovaties moeten daar dus goed op aansluiten. Maar op het moment dat je nieuwe technologieën wil inzetten, moet je vaak wel afwijken van huidige routines en dat kan leiden tot vertraging en frustratie. Stephan denkt dat zorginstellingen nog te vaak proberen om nieuwe technologieën in de huidige protocollen en routines te integreren. “Het effect is dat de innovatie op die manier inefficiënt wordt ingezet en de werkdruk juist toeneemt door de innovatie,” zegt Stephan.
Structuren doorbreken
Om de uitdagingen in de zorg te lijf te gaan en echt te vernieuwen, is het soms nodig om huidige protocollen en routines te doorbreken. “Op dit moment nemen we in de zorg te weinig tijd voor vernieuwing,” zegt Stephan. Hij legt uit dat het soms beter is om een stapje terug te nemen en nieuwe processen uit te tekenen op basis van de doelen die je wil bereiken. “Er zit verschil tussen veranderen en vernieuwen. Veranderen is moeilijk. Je probeert dan nieuwe taken in de huidige routines toe te voegen, waardoor toch al drukke zorgprofessionals het nóg drukker krijgen. Vernieuwen betekent een andere visie, waarbij je nieuwe routines bedenkt, zodat innovaties maximaal kunnen bijdragen,” licht Stephan toe. De minder complexe taken kunnen worden overgenomen door technologie, waardoor zorgprofessionals worden vrijgespeeld voor de complexere taken en de handelingen die menselijk inzicht vereisen. “Dat betekent dat je nieuwe protocollen moet maken en technologie daar een hele prominente plek in geeft. Het doel is dat cliënten en patiënten dankzij technologie zelfstandig hun dagelijkse taken kunnen uitvoeren. Zo houden zorgverleners meer tijd over om te doen waar ze voor zijn opgeleid: zorg en ondersteuning leveren.”
Beren op de weg
Het vernieuwen van de huidige routines klinkt vrij idealistisch en roept veel vragen op. Is er genoeg tijd en geld? Wordt de zorg niet te kil wanneer technologie een belangrijkere rol gaat spelen? Jaren geleden was het als zorginstelling nog vrij moeilijk afspraken te maken over vernieuwing tijdens de onderhandelingen met zorgverzekeraars. “Wanneer je naar de zorgverzekeraar ging met het verhaal dat een innovatie ervoor kon zorgen dat een handeling die je eerst twee uur kostte nu ingekort kon worden naar een half uur, dan vonden zorgverzekeraars dat je ook minder vergoed moest krijgen,” legt Stephan uit. “Daarbij waren sommige zorgverleners van mening dat de zorg inherent mensenwerk is. Tegenwoordig zien zorgverleners en zorgverzekeraars technologie echt wel als een oplossing om het capaciteitsprobleem van de zorg op te lossen. Ook het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zet in op technologie als een van de oplossingen voor toekomstbestendige zorg.” Zij doen er volgens Stephan dan ook alles aan om ervoor te zorgen dat technologieën ook daadwerkelijk ingezet en gefinancierd worden. “De mogelijkheden op het gebied van samenwerking tussen mens en technologie zijn er,” zegt Stephan. “We moeten er nu nog voor zorgen dat we de mogelijkheden echt goed gaan benutten.”
Een andere vraag die bij veel mensen door het hoofd spookt wanneer het gaat over de toegenomen inzet van technologie, is of de zorg dan niet te onpersoonlijk wordt. De autonomie van de cliënt of patiënt is hierbij een belangrijke overweging. “Ik hoor zelden dat cliënten en hun familie zich druk maken dat de zorg door technologie te afstandelijk wordt. De familie van cliënten geven juist het tegenovergestelde aan. Zo kunnen cliënten dankzij bepaalde technologieën bijvoorbeeld op een zelfgekozen tijdstip douchen, in plaats van dat zij moeten wachten tot er een zorgprofessional beschikbaar is om te helpen,” zegt Stephan. “We roepen wel dat warme zorg alleen mogelijk is met mensenhanden, maar in de praktijk hebben we met zijn allen een groot probleem, omdat we die zorg niet meer kunnen leveren. Daar moeten we iets aan doen.”
Ziekenhuis Bernhoven
Er zijn genoeg voorbeelden van zorgorganisaties die het heft in eigen handen hebben genomen en op systeemniveau veranderingen hebben doorgevoerd. Zo nam Peter Bennemeer, voormalig bestuurder van het ziekenhuis Bernhoven, een aantal jaar geleden de principes uit niet-gereguleerde markten mee naar de zorg. “Hij is bij wijze van spreken gaan zitten met een wit vel papier en is gaan uittekenen hoe de zorg op systeem- en financieringsniveau anders moest,” zegt Stephan. Waar het op neer komt, is dat het ziekenhuis vastzat in een productieprikkel. Meer zorg leveren betekende meer geld in het laatje, waardoor het ziekenhuis gestimuleerd werd zo veel mogelijk te produceren. “Bennemeer werkte samen met zorgverzekeraars om met dezelfde omzet minder zorg te gaan leveren.” De focus moest verplaatsen naar zinnige zorg, waardoor onnodige procedures achterwege gelaten konden worden. Op die manier heeft Bennemeer het ziekenhuis geld bespaard en daarmee ruimte gecreëerd om verder te innoveren. “Tegenwoordig stappen we daar een beetje overheen, maar wat Bennemeer samen met zorgverzekeraars heeft bereikt was echt revolutionair. Dat is echte vernieuwing,” voegt Stephan toe.
Een bredere blik op vernieuwing
Ook in andere sectoren binnen de zorg kunnen we volgens Stephan beter kijken naar wat er mogelijk is, zonder daarbij te veel vast te houden aan bestaande structuren. Een voorbeeld van een actueel vraagstuk binnen de zorg is de financiering van dure geneesmiddelen. Door de huidige prijsmechanismen in die sector worden nieuwe middelen zo duur dat er niet meer genoeg geld overblijft voor andere zorgvormen, als we alles willen blijven vergoeden. Ditzelfde probleem ontstaat bij de financiering van regeneratieve zorg. Dit is een veelbelovende techniek, waarbij gebruik wordt gemaakt van het herstelvermogen van het lichaam zelf. “Als we niet op een innovatieve manier gaan nadenken over de vergoeding van dit soort baanbrekende technieken, zullen de huidige financieringsstructuren ervoor zorgen dat deze vorm van geneeskunde onbetaalbaar wordt,” zegt Stephan.
“Nu is regeneratieve zorg slechts één nieuwe manier van behandelen, maar er worden steeds meer goede behandelingen ontwikkeld die duurzaam zijn en minimale lasten opleveren voor de patiënt. Deze worden naar mijn mening op een verkeerde manier gefinancierd. Hierdoor zijn de kosten voor de samenleving onnodig hoog en wordt de toegankelijkheid van zorg beperkt,” legt Stephan uit. Ook hier is het dus van belang om weer met dat lege velletje papier te beginnen en voor nieuwe technologieën, nieuwe financieringsstructuren te bedenken. “Op die manier kunnen we uiteindelijk iedereen helpen met de best mogelijke behandeling,” concludeert Stephan.
Wij willen Stephan Hulsbergen bedanken voor het interessante gesprek. Wil je meer weten over innoveren in de zorg? Wij schreven al eerder een artikel over de uitdagingen die komen kijken bij het implementeren van innovaties. Ook komt er nog een artikel aan over de rol van de zorgverzekeraar. Schrijf je in voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van nieuwe artikelen.
