In Nederland wordt steeds meer aandacht besteed aan het aanpakken van grensoverschrijdend gedrag, met name op de werkvloer. Uit onderzoek van vermogensbeheerder PGGM, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), blijkt dat ruim een derde van de medewerkers in UMC’s te maken heeft met agressie door collega’s, zoals seksuele intimidatie. Om deze cultuur van wegkijken en goedpraten te doorbreken, zijn er belangrijke initiatieven opgezet, waaronder een wetsvoorstel voor een gedragscode tegen grensoverschrijdend gedrag.
Het kabinet heeft in samenwerking met verschillende maatschappelijke partijen, zoals het Nationaal Actieprogramma ‘Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld’ (NAP), stappen gezet om bewustzijn te creëren en een veiligere werkomgeving te realiseren. Uit de jaarlijkse publieksmonitor van Ipsos geeft de helft van alle werkende Nederlanders aan dat er op hun werkplek duidelijke afspraken zijn gemaakt over gewenst en ongewenst gedrag. Doordat hier onderling over is gesproken, geven die werkende Nederlanders makkelijker hun grenzen aan en gaan ze sneller over tot actie in het geval van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Wetswijziging: gedragscode tegen grensoverschrijdend gedrag
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) vindt het onacceptabel dat maar ongeveer de helft van alle bedrijven duidelijke afspraken hebben om seksuele intimidatie te voorkomen en te beperken. Daarom is er momenteel een wetsvoorstel in ontwikkeling dat bedrijven en organisaties verplicht om een gedragscode op te stellen over hoe men met elkaar omgaat op de werkvloer. Deze gedragscode moet ook consequenties bevatten voor grensoverschrijdend gedrag, zoals waarschuwingen, schorsingen en ontslag. De vakbond FNV ondersteunt dit wetsvoorstel, omdat het werknemers een sterkere positie zou geven bij juridische procedures en de kans op bestraffing van daders vergroot.
Grensoverschrijdend gedrag in de zorg
Vooral in de zorg is er veel sprake van grensoverschrijdend gedrag. De zorg kent een sterke hiërarchische cultuur, een scheve man-vrouw verhouding en collega’s die elkaar niet aanspreken. Volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zijn dit kenmerken van de zorg die wijzen op een hoger risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vooral in ziekenhuizen is er sprake van een sterke hiërarchie.
In de zorgsector wordt ook actief gewerkt aan het aanpakken van grensoverschrijdend gedrag. Zo heeft het ministerie van VWS een toolkit gefinancierd, ontwikkeld door Movisie, om leidinggevenden en vertrouwenspersonen te ondersteunen bij het bespreken van seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen collega’s. Deze toolkit biedt praktische tips en adviezen en bevat een draaiboek voor besprekingen tijdens intervisie of teamoverleg. In zo’n bespreking kunnen betrokkenen gebruikmaken van de tekeningen, waarin situaties uit de praktijk zijn uitgewerkt. Ze gaan dan samen aan de hand van het referentiekader in gesprek.
Beboeten in plaats van belonen
Naast deze sectorgerichte initiatieven, benadrukt de vakbond FNV het belang van een gezamenlijke aanpak, waarbij werknemers actief betrokken worden bij het opstellen van de gedragscode. Het is essentieel dat werknemers de gedragscode kennen en begrijpen, zodat ze weten welk gedrag er wel en niet van hen verwacht wordt. Werknemers moeten weten wat er gebeurt als ze zich niet aan de gedragscode houden.
Ook zou het invoeren van een wettelijk verplichte gedragscode, volgens de vakbond FNV, de kans verminderen dat werknemers verliezen in een rechtszaak. Hoewel verkrachting en aanranding strafbaar zijn, zijn andere vormen van ongepast gedrag dat niet. Uit gerechtelijke uitspraken blijkt dat werkgevers nog steeds een vergoeding aan de dader moeten betalen als er sprake is van intimidatie op de werkvloer. Met dit wetsvoorstel zouden daders makkelijker juridisch te straffen zijn in plaats van hun gedrag te belonen.
Wordt het wetsvoorstel realiteit?
Het wetsvoorstel komt voort uit het Nationaal Actieprogramma ‘Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld’. In de voortgangsrapportage van dit Nationaal Actieprogramma is de wetgeving al aangekondigd. Het wetsvoorstel gaat in de tweede helft van 2024 in internetconsultatie. Dit is een vorm van consultatie waarbij burgers, bedrijven en instellingen via het internet informatie krijgen over wetsvoorstellen en hier suggesties over kunnen doen. Daarna gaat het nog naar de ministerraad, Raad van State en beide Kamers.
Het wetsvoorstel en de bijbehorende initiatieven vormen slechts een begin van een bredere maatschappelijke verandering. Het is een proces dat tijd en inzet vergt, maar met de juiste samenwerking en betrokkenheid kan grensoverschrijdend gedrag effectief worden teruggedrongen en kunnen werkomgevingen worden gecreëerd waarin iedereen zich veilig en gerespecteerd voelt.
Wil jij meer van dit soort artikelen lezen? Lees dan ons eerdere interview met verpleegkundige Valerie over haar ervaringen met grensoverschrijdend gedrag in de thuiszorg.
